Używamy plików cookie

Najnowsze dane z pierwszego wieloośrodkowego europejskiego badania prospektywnego rzucają światło na rzeczywistą skalę problemu zakażeń związanych z opieką zdrowotną w europejskich zakładach opiekuńczo-leczniczych. Wyniki tego 12-miesięcznego nadzoru kohortowego, obejmującego 65 placówek z dziewięciu krajów UE i EOG, dostarczają kluczowych informacji o zapadalności na zakażenia szpitalne wśród 3029 mieszkańców domów opieki.

Starzenie się Europy wymusza rewolucję w opiece długoterminowej

Starzenie się populacji europejskiej napędza wzrastające zapotrzebowanie na długoterminową opiekę medyczną. Liczba osób w wieku 65 lat i więcej w Europie przekroczyła 90 milionów w 2019 roku i przewiduje się, że wzrośnie do prawie 130 milionów do 2050 roku. Równolegle, liczba osób potencjalnie potrzebujących długoterminowej opieki ma wzrosnąć z 30 milionów w 2019 roku do prawie 40 milionów do 2050 roku. Ta demograficzna transformacja sprawia, że zakłady opiekuńczo-lecznicze stają się istotnym elementem systemu opieki zdrowotnej w krajach europejskich.

Luka w danych o zakażeniach szpitalnych zostaje wypełniona

Dotychczasowe punktowe badania prewalencji prowadzone przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób nie pozwalały na oszacowanie rocznej liczby epizodów zakażeń szpitalnych ani obciążenia wynikającymi z nich hospitalizacjami i zgonami. Obecne badanie wypełnia tę lukę, wykorzystując ustandaryzowaną metodologię opartą na kryteriach McGeer dla nadzoru nad zakażeniami szpitalnymi w zakładach długoterminowej opieki.

Profil typowego mieszkańca europejskiego domu opieki

Charakterystyka populacji badanej odzwierciedla typowy profil mieszkańców europejskich domów opieki. Średni wiek uczestników wynosił 80,9 lat, przy czym 68% stanowiły kobiety. Znaczący odsetek mieszkańców charakteryzował się ograniczoną mobilnością - 46% było przykutych do wózka inwalidzkiego lub łóżka, a 67% cierpiało na nietrzymanie moczu. Średni wskaźnik współwystępowania chorób według skali Charlsona wynosił 2,9, wskazując na umiarkowane do ciężkich współistniejące schorzenia wśród badanej populacji.

Alarmujące wskaźniki zakażeń szpitalnych 

Podczas 12-miesięcznego okresu obserwacji odnotowano 3763 epizody zakażeń szpitalnych, przy czym 1717 mieszkańców, co stanowi 57% całej populacji, doświadczyło co najmniej jednego zakażenia. Dodatkowo, 969 osób, czyli 32% badanych, miało więcej niż jedno zakażenie. Szacunkowy współczynnik zakażeń wynosił 124,1 na 100 mieszkańców, a częstość występowania 1,8 na 1000 osobo-dni pobytu.

Czy te liczby rzeczywiście odzwierciedlają skalę wyzwania, przed którym stoją europejskie placówki opiekuńcze? Analiza typów zakażeń dostarcza odpowiedzi na to pytanie. Najczęstszymi zakażeniami szpitalnymi były infekcje dróg oddechowych, które stanowiły 28,9% wszystkich zakażeń, z częstością występowania 1,1 na 1000 osobo-dni. Na drugim miejscu znalazły się zakażenia układu moczowego, odpowiadające za 18,7% wszystkich infekcji, z częstością 0,8 na 1000 osobo-dni.

Diagnostyka infekcji dolnych dróg oddechowych 

Szczególnie interesujące jest to, że wśród infekcji dróg oddechowych, inne dolne zakażenia dróg oddechowych były częstsze niż zapalenie płuc. Ten wzorzec może wynikać z różnic w definicjach przypadków - podczas gdy rozpoznanie zapalenia płuc wymaga potwierdzającego badania obrazowego klatki piersiowej, które nie zawsze jest dostępne w zakładach opiekuńczych, definicja innych dolnych infekcji dróg oddechowych opiera się na objawach klinicznych i objawach. Ta obserwacja ma istotne implikacje dla praktyki klinicznej i protokołów diagnostycznych w środowisku domów opieki.

COVID-19 zajmował trzecie miejsce wśród najczęstszych zakażeń szpitalnych, stanowiąc 17,6% wszystkich infekcji. Większość przypadków COVID-19 przebiegała łagodnie lub umiarkowanie (616 przypadków), podczas gdy ciężkie przypadki, charakteryzujące się potrzebą tlenoterapii z powodu duszności lub saturacji tlenu poniżej 92%, były znacznie rzadsze (72 przypadki). Ten wzorzec odzwierciedla etap pandemii COVID-19 podczas przeprowadzania badania, kiedy w Europie dominowały warianty omikron SARS-CoV-2, powodujące łagodniejszą postać choroby.

Hospitalizacje związane z infekcjami - ciężar dla systemu opieki zdrowotnej

Czy zakażenia szpitalne w domach opieki prowadzą do poważnych następstw zdrowotnych? Dane dotyczące hospitalizacji i zgonów związanych z zakażeniami dostarczają jednoznacznej odpowiedzi. 160 zakażeń prowadziło do hospitalizacji, co stanowi 4,3% wszystkich zakażeń, z współczynnikiem hospitalizacji 5,0 na 100 mieszkańców i częstością 0,09 na 1000 osobo-dni. Najwyższą częstość hospitalizacji obserwowano w przypadku infekcji dróg oddechowych (63 przypadki), po których następowały zakażenia układu moczowego (32 przypadki).

Śmiertelność związana z zakażeniami szpitalnymi - niepokojące dane

Analiza zgonów związanych z zakażeniami szpitalnymi ujawnia jeszcze bardziej niepokojące dane. Spośród 664 zgonów odnotowanych podczas 12-miesięcznego okresu obserwacji, 142 (21,4%) było przypisanych jednemu lub więcej równoczesnym zakażeniom szpitalnym. 154 zakażenia zostały wymienione jako przyczyny zgonu, z których najczęstsze były infekcje dróg oddechowych (85 przypadków), COVID-19 (18 przypadków) i zakażenia układu moczowego (16 przypadków). Częstość zgonów związanych z zakażeniami szpitalnymi wynosiła 0,14 na 1000 osobo-dni pobytu.

Analiza czasowa - wzorce 7-dniowe vs 30-dniowe

Porównanie zgonów i hospitalizacji występujących w ciągu 7 dni i 30 dni od wystąpienia zakażenia pokazuje przewidywalne wzorce. Liczba hospitalizacji była wyższa w 30 dni (609) niż w 7 dni (503), z niewielkimi wzrostami dla większości typów zakażeń. Podobnie, liczba zgonów w ciągu 7 dni wynosiła 85, podczas gdy w ciągu 30 dni - 190. Zgony występujące po wystąpieniu infekcji dróg oddechowych stanowiły większość zgonów w ciągu 7 dni od zakażenia szpitalnego.

Luki w systemach nadzoru w europejskich domach opieki

Czy obecne systemy nadzoru w europejskich domach opieki są wystarczające? Badanie ujawnia znaczące luki w tym obszarze. Jedynie 28 z 65 uczestniczących zakładów opiekuńczych (43%) zgłosiło posiadanie systemu nadzoru nad zakażeniami szpitalnymi. Ten odsetek wskazuje na pilną potrzebę wzmocnienia systemów nadzoru i implementacji standardowych protokołów monitorowania infekcji w całej Europie.

Metodologiczne wyzwania i ograniczenia badania

Metodologia badania, choć przełomowa w swojej skali i zasięgu, nie jest pozbawiona ograniczeń. Dobrowolny udział w badaniu spowodował różną liczbę zakładów opiekuńczych włączonych z poszczególnych krajów. Dodatkowo, różne typy zakładów opiekuńczych włączonych do badania skutkowały pewną heterogenicznością, która odzwierciedla zróżnicowane charakterystyki mieszkańców zakładów opiekuńczych w Europie. Czy te ograniczenia wpływają na interpretowalność wyników?

Aby uwzględnić heterogeniczność między klastrami, zakładami opiekuńczymi lub krajami, badacze zastosowali solidne metody statystyczne i dostarczyli marginalne szacunki reprezentatywne dla całej badanej populacji. To podejście zwiększyło solidność szacowanej zapadalności na zakażenia szpitalne w próbkowanych zakładach opiekuńczych, pozwalając na dostarczenie uogólnionych szacunków populacyjnych.

Mocne strony pierwszego europejskiego nadzoru longitudinalnego

Badanie ma również kilka istotnych mocnych stron, szczególnie wykorzystanie ustandaryzowanych narzędzi zbierania danych z międzynarodowymi definicjami oraz utworzenie specyficznego protokołu zbierania danych z istniejącą siecią nominowanych krajowych punktów kontaktowych ECDC ds. zakażeń szpitalnych w krajach UE i EOG. Zastosowanie tych metod zaowocowało dobrym poziomem uczestnictwa szerokiej gamy zakładów opiekuńczych w okresie 2022-23, który był trudny ze względu na pandemię COVID-19.

Wyzwania implementacyjne programów kontroli HAI

Jakie wyzwania mogą pojawić się przy implementacji programów zapobiegania zakażeniom opartych na tych wynikach? Różnorodność systemów opieki długoterminowej w poszczególnych krajach europejskich, różnice w zasobach i różne struktury organizacyjne zakładów opiekuńczych mogą wymagać dostosowania interwencji do lokalnych warunków. Dodatkowo, ograniczone zasoby w wielu placówkach oraz brak wyspecjalizowanego personelu ds. kontroli zakażeń mogą stanowić bariery w implementacji kompleksowych programów prewencyjnych.

Czy dane te powinny wpłynąć na alokację zasobów w systemach opieki zdrowotnej? Wysokie wskaźniki hospitalizacji i śmiertelności związane z zakażeniami szpitalnymi w domach opieki sugerują, że inwestycje w programy zapobiegania i kontroli zakażeń w tych placówkach mogą przynieść znaczące korzyści zdrowotne i ekonomiczne. Redukcja liczby hospitalizacji poprzez skuteczne zapobieganie zakażeniom mogłaby zmniejszyć obciążenie szpitali ostrych i poprawić jakość życia mieszkańców domów opieki.

Konieczność systemowych zmian w europejskiej opiece długoterminowej

Wyniki tego pionierskiego badania dostarczają niezbędnych danych dla kształtowania polityki zdrowotnej i praktyki klinicznej w zakresie długoterminowej opieki w Europie. Wysokie wskaźniki zapadalności na zakażenia szpitalne, połączone ze znaczącym ryzykiem hospitalizacji i zgonu, podkreślają pilną potrzebę wzmocnienia systemów zapobiegania i kontroli zakażeń w europejskich zakładach opiekuńczych. Czy systemy opieki zdrowotnej w poszczególnych krajach są gotowe na wdrożenie niezbędnych zmian w oparciu o te odkrycia?

Bibliografia:

https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(25)00217-8/fulltext (dostęp z dnia 17.06.2025)