Używamy plików cookie

Rosnące użycie e-papierosów u młodzieży – dlaczego warto interweniować?

W randomizowanym, kontrolowanym, podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym oceniono skuteczność warenikliny w połączeniu z krótkim, zdalnym poradnictwem behawioralnym w leczeniu uzależnienia od nikotyny przyjmowanej w formie e-papierosów u młodzieży. Badanie przeprowadzono w jednym stanie USA w okresie od czerwca 2022 do maja 2024 roku.

Badanie to jest szczególnie istotne w kontekście epidemiologicznym, gdyż e-papierosy są obecnie najczęściej używanym produktem nikotynowym wśród młodzieży. Według najnowszych danych, 7,8% licealistów (2024) i 24,1% osób w wieku 18-25 lat (2023) deklaruje używanie e-papierosów w ostatnich 30 dniach. Ponad połowa młodych osób vapuje codziennie, a większość z nich nigdy nie paliła tradycyjnych papierosów. Uzależnienie od nikotyny z e-papierosów niesie ze sobą ryzyko przejścia na produkty spalane, narażenia na metale ciężkie i substancje kancerogenne oraz zaburzenia rozwojowe mózgu. Dotychczas brakowało farmakoterapii przebadanej u młodzieży wyłącznie vapującej.

Jak zaprojektowano badanie warenikliny u młodych vapujących?

Do badania włączono 261 uczestników w wieku 16-25 lat (średnia wieku 21,4 lata; 53% kobiet), którzy używali e-papierosów co najmniej 5 dni w tygodniu, wykazywali objawy uzależnienia od nikotyny (ECDI ≥4), chcieli ograniczyć lub zaprzestać vapowania oraz nie palili regularnie tradycyjnych papierosów. Uczestnicy zostali losowo przydzieleni w stosunku 1:1:1 do trzech grup: wareniklina + poradnictwo behawioralne + program SMS "This Is Quitting" (TIQ) (n=88), placebo + poradnictwo + TIQ (n=87) lub samego TIQ jako rozszerzonej standardowej opieki (n=86).

Wareniklina była podawana przez 12 tygodni w standardowej dawce 1 mg dwa razy dziennie (po początkowym okresie zwiększania dawki). Poradnictwo behawioralne obejmowało 12 cotygodniowych 20-minutowych sesji prowadzonych zdalnie przez przeszkolonych doradców. Pierwszorzędowym punktem końcowym była ciągła abstynencja od e-papierosów potwierdzona biochemicznie (poziom kotyniny w ślinie ≤30 ng/ml) w ostatnich 4 tygodniach leczenia (tygodnie 9-12).

Wareniklina a abstynencja od e-papierosów – kluczowe wyniki

Wyniki badania wykazały, że w grupie otrzymującej wareniklinę odsetek abstynencji w tygodniach 9-12 wyniósł 51%, w porównaniu do 14% w grupie placebo (skorygowany iloraz szans [aOR] 6,5; 95% CI 3,0-14,1; p<0,001) i 6% w grupie samego TIQ. Długoterminowa abstynencja w tygodniach 9-24 również była istotnie wyższa w grupie warenikliny (28%) w porównaniu do grupy placebo (7%) (aOR 6,0; 95% CI 2,1-16,9; p<0,001) i grupy samego TIQ (4%).

Uczestnicy otrzymujący wareniklinę zgłaszali znacząco mniejsze nasilenie objawów odstawiennych mierzonych skalą Minnesota Nicotine Withdrawal Scale (średnia różnica -1,88; 95% CI -2,93 do -0,83; p=0,001), mniejsze głodu nikotynowego mierzonego kwestionariuszem Questionnaire of Vaping Craving (średnia różnica -6,76; 95% CI -9,08 do -4,45; p<0,001) oraz niższy poziom ogólnego dystresu mierzonego kwestionariuszem Mood and Anxiety Symptoms Questionnaire (średnia różnica -1,78; 95% CI -3,08 do -0,48; p=0,008).

Bezpieczeństwo terapii – co zgłaszali uczestnicy?

Wareniklina była dobrze tolerowana przez uczestników. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi w grupie warenikliny w porównaniu z placebo były nudności (58%), żywe sny (39%) i bezsenność (31%). Tylko 2% uczestników w grupie warenikliny i 1% w grupie placebo przerwało leczenie z powodu działań niepożądanych. Nie odnotowano żadnych poważnych zdarzeń niepożądanych związanych z lekiem. Co istotne, nie zaobserwowano zwiększonej częstości występowania zdarzeń neuropsychiatrycznych w grupie warenikliny w porównaniu z placebo, co jest szczególnie ważne w kontekście współistniejących zaburzeń psychicznych, które często występują u młodzieży używającej e-papierosów.

Żaden z uczestników, którzy osiągnęli abstynencję od e-papierosów, nie rozpoczął regularnego palenia tytoniu. Przejście na regularne palenie tytoniu zaobserwowano jedynie u 2% (5 osób) do 24 tygodnia, przy czym żadna z tych osób nie osiągnęła abstynencji od e-papierosów.

Jak wdrożyć terapię w praktyce?

Protokół leczenia zastosowany w badaniu jest łatwy do wdrożenia w praktyce klinicznej: standardowe dawkowanie warenikliny w połączeniu z krótkimi, zdalnymi sesjami CBT, możliwe do realizacji w podstawowej opiece zdrowotnej, poradniach uzależnień czy psychiatrii dzieci i młodzieży. Ważne jest monitorowanie działań niepożądanych, takich jak nudności (zaleca się podawanie leku z posiłkiem), żywe sny i bezsenność, jednak przy łagodnych objawach można kontynuować leczenie. Brak sygnału zwiększonego ryzyka depresji czy prób samobójczych jest istotny przy stosowaniu u pacjentów ze współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi.

W przyszłości potrzebne są badania u osób z jednoczesnym paleniem tytoniu, w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej i w systemie refundacji. Istotna będzie także ocena opłacalności i strategii zwiększenia zaangażowania w programy SMS/CBT oraz adaptacja protokołu na grunt innych krajów, w tym Polski.

Podsumowanie

Badanie kliniczne wykazało, że wareniklina w standardowej dawce 1 mg dwa razy dziennie, w połączeniu z krótkim, zdalnym poradnictwem behawioralnym, jest skutecznym i bezpiecznym leczeniem uzależnienia od nikotyny z e-papierosów u młodzieży. W randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniu z udziałem 261 osób w wieku 16-25 lat, 51% uczestników otrzymujących wareniklinę osiągnęło ciągłą abstynencję w ostatnich 4 tygodniach leczenia, w porównaniu do 14% w grupie placebo i 6% w grupie otrzymującej tylko wsparcie SMS. Skuteczność utrzymywała się po 6 miesiącach (28% abstynencji w grupie warenikliny vs 7% w grupie placebo). Lek był dobrze tolerowany - najczęstszymi działaniami niepożądanymi były nudności (58%), żywe sny (39%) i bezsenność (31%), a tylko 2% uczestników przerwało leczenie z powodu działań niepożądanych. Nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka zdarzeń neuropsychiatrycznych. Jest to pierwsze badanie farmakoterapii uzależnienia od e-papierosów u młodzieży, dostarczające praktycznego protokołu leczenia możliwego do wdrożenia w podstawowej opiece zdrowotnej, poradniach uzależnień i psychiatrii dzieci i młodzieży.

Bibliografia

1. Evins AE, Cather C, Reeder HT, et al. Varenicline for Youth Nicotine Vaping Cessation: A Randomized Clinical Trial. JAMA. Published online April 23, 2025. doi:10.1001/jama.2025.3810