Czy narkolepsja skraca życie? Sprawdź najnowsze wyniki badań

KONFERENCJE

2025-10-10 | Aktualności

Jak zaprojektowano badanie śmiertelności w narkolepsji?

Przeprowadzono retrospektywne badanie kohortowe oparte na danych z Taiwan National Health Insurance Research Database obejmujące lata 2001-2021. Wykorzystano kompleksową bazę danych zawierającą informacje medyczne dotyczące ponad 99% populacji Tajwanu, co pozwoliło na dokładną analizę związku między narkolepsją a ryzykiem zgonu. Badanie miało charakter obserwacyjny z długim okresem obserwacji trwającym do grudnia 2022 roku lub do momentu zgonu uczestnika. Zastosowano modele proporcjonalnego hazardu Coxa do obliczenia współczynników ryzyka z korektą o rok urodzenia, płeć, dochód, stopień urbanizacji i wskaźnik współchorobowości Charlsona.

Do badania włączono 3187 pacjentów z rozpoznaniem narkolepsji o średnim wieku 29,5 lat, z czego 52,5% stanowili mężczyźni. Grupę kontrolną stanowiło 12 748 osób dobranych pod względem płci i wieku, bez rozpoznania narkolepsji. Dodatkowo utworzono kohortę rodzinną obejmującą 2134 pacjentów z narkolepsją i 3287 ich rodzeństwa bez narkolepsji, co pozwoliło na kontrolę czynników genetycznych i środowiskowych. Diagnozę narkolepsji potwierdzono na podstawie co najmniej dwukrotnego rozpoznania przez psychiatrę lub neurologa. Wszyscy uczestnicy musieli mieć ukończone 6 lat w momencie pierwszej diagnozy. Średni okres obserwacji wynosił 9,4 roku.

Czy narkolepsja zwiększa ryzyko zgonu?

Analiza wykazała brak zwiększonej śmiertelności całkowitej u pacjentów z narkolepsją w porównaniu z grupą kontrolną, przy współczynniku ryzyka HR wynoszącym 0,96 z 95% przedziałem ufności od 0,79 do 1,17. Śmiertelność z przyczyn naturalnych również nie była podwyższona, osiągając HR na poziomie 0,90 z 95% CI od 0,73 do 1,11. W przypadku zgonów z przyczyn nienaturalnych współczynnik HR wyniósł 1,41 z 95% CI od 0,83 do 2,40, dla wypadków 1,37 z 95% CI od 0,64 do 2,95, a dla samobójstw 1,41 z 95% CI od 0,62 do 3,22, jednak wszystkie te wartości nie osiągnęły istotności statystycznej. Co istotne, mimo znacznie częstszego występowania zaburzeń psychicznych u pacjentów z narkolepsją, w tym depresji występującej u 36,6% chorych w porównaniu do 6,8% w grupie kontrolnej, lęku obecnego u 33,1% pacjentów versus 6,7% kontroli, zaburzeń neurorozwojowych u 17,1% versus 2,5%, zaburzeń psychotycznych u 6,6% versus 1,2%, zaburzeń afektywnych dwubiegunowych u 7,4% versus 1,0%, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych u 3,3% versus 0,4%, zaburzeń odżywiania u 1,1% versus 0,2%, zaburzeń związanych z używaniem substancji u 1,6% versus 0,8% oraz zaburzeń osobowości u 2,1% versus 0,2%, nie przekładało się to na zwiększone ryzyko zgonu. Pacjenci z narkolepsją mieli także wyższy odsetek współchorobowości somatycznych mierzonych wskaźnikiem Charlsona większym lub równym 1, który wynosił 81,6% w porównaniu do 67,4% w grupie kontrolnej.

Surowe wskaźniki śmiertelności wynosiły 44,3 na 10 000 osobolat wśród pacjentów z narkolepsją oraz 38,1 na 10 000 osobolat w grupie kontrolnej. W trakcie obserwacji zmarło 132 pacjentów z narkolepsją i 456 osób z grupy kontrolnej. W kohorcie rodzinnej zmarły 22 osoby z narkolepsją i 29 rodzeństwa bez narkolepsji, co odpowiadało surowym wskaźnikom śmiertelności 4,7 na 10 000 osobolat dla pacjentów z narkolepsją i 4,0 na 10 000 osobolat dla rodzeństwa. Analiza kohorty rodzinnej potwierdziła brak istotnych różnic w śmiertelności całkowitej z HR wynoszącym 1,14 z 95% CI od 0,63 do 2,06, śmiertelności z przyczyn naturalnych z HR 0,66 z 95% CI od 0,28 do 1,56, przyczyn nienaturalnych z HR 2,08 z 95% CI od 0,87 do 4,98, wypadków z HR 1,61 z 95% CI od 0,48 do 5,37 oraz samobójstw z HR 3,43 z 95% CI od 0,88 do 13,28. W podgrupie osób powyżej 65. roku życia zaobserwowano początkowo wyższe surowe współczynniki ryzyka zgonu ogółem wynoszące 1,41 z 95% CI od 1,09 do 1,83 oraz zgonu z przyczyn naturalnych wynoszące 1,44 z 95% CI od 1,10 do 1,87, jednak po uwzględnieniu współistniejących chorób somatycznych efekt ten zanikał, osiągając odpowiednio HR 1,08 z 95% CI od 0,83 do 1,41 oraz HR 1,09 z 95% CI od 0,83 do 1,42. W grupach młodzieży poniżej 18. roku życia oraz dorosłych w wieku 18-64 lata nie stwierdzono zwiększonego ryzyka zgonu. Analizy stratyfikowane według płci również nie wykazały istotnych różnic w śmiertelności między pacjentami z narkolepsją a grupą kontrolną zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet.

Jakie znaczenie mają wyniki dla praktyki klinicznej?

Wyniki tego badania mają istotne znaczenie kliniczne, dostarczając uspokajających informacji dla pacjentów z narkolepsją i ich lekarzy. Brak dowodów na zwiększone ryzyko zgonu oznacza, że sama narkolepsja nie skraca oczekiwanej długości życia. Niemniej jednak, wysoka częstość współwystępujących zaburzeń psychicznych wymaga stałej czujności klinicznej i odpowiedniego monitorowania psychiatrycznego. Pacjenci powinni być edukowani w zakresie bezpieczeństwa, szczególnie dotyczącego prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn ze względu na nadmierną senność w ciągu dnia. Analizy wrażliwości, w tym ograniczenie okresu obserwacji do grudnia 2019 roku w celu wykluczenia wpływu pandemii COVID-19 oraz analiza z wykluczeniem brakujących danych, potwierdziły główne wyniki badania. Ograniczeniem badania jest młody wiek uczestników, brak danych o stylu życia, wskaźniku masy ciała, paleniu tytoniu i aktywności fizycznej, brak rozróżnienia między narkolepsją z katapleksją i bez katapleksji oraz fakt, że badanie przeprowadzono wyłącznie w populacji tajwańskiej, co wymaga potwierdzenia wyników w innych populacjach z dłuższym okresem obserwacji. Szerokie przedziały ufności sugerują, że nie można całkowicie wykluczyć niewielkiego wzrostu ryzyka zgonu, dlatego zalecana jest kontynuacja monitorowania klinicznego.

Podsumowanie

Retrospektywne badanie kohortowe 3187 pacjentów z narkolepsją wykazało brak zwiększonego ryzyka zgonu całkowitego (HR 0,96) oraz śmiertelności z przyczyn naturalnych, wypadków czy samobójstw w porównaniu z grupą kontrolną. Mimo znacznie częstszego występowania depresji (36,6% vs 6,8%) i lęku (33,1% vs 6,7%) u chorych z narkolepsją, nie przekładało się to na wyższą śmiertelność. Wyniki są uspokajające dla pacjentów, jednak konieczne jest stałe monitorowanie psychiatryczne ze względu na wysoką częstość współchorobowości. Pacjenci z narkolepsją wymagają edukacji dotyczącej bezpieczeństwa, szczególnie w kontekście prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Ograniczeniem badania jest młody wiek uczestników i brak danych o stylu życia, co wymaga potwierdzenia wyników w innych populacjach.