Jak stan CVH w młodości determinuje powikłania ciąży? Nowe badania

KONFERENCJE

2025-10-13 | Aktualności

Jak zaprojektowano badanie oceniające wpływ zdrowia sercowo-naczyniowego młodych kobiet na przyszłe ciąże?

Badanie kohortowe, prospektywne oparte na danych z programu National Longitudinal Study of Adolescent and Adult Health (Add Health) miało na celu ocenę związku między stanem zdrowia sercowo-naczyniowego w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości a ryzykiem wystąpienia powikłań ciążowych w późniejszym życiu. Wykorzystano dane longitudinalne zbierane w latach 1994-2018, analizując trajektorie zdrowia uczestniczek od okresu nastoletności do wieku średniego w pięciu falach badania.

W badaniu uczestniczyło 1094 kobiet, które były obserwowane od wieku 11-19 lat w latach 1994-1996 do wieku 34-43 lat w okresie 2016-2018. Z analizy wykluczono 281 osób, które urodziły dziecko przed trzecią falą badania oraz osoby z cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym rozpoznanym przed 20. rokiem życia. Dodatkowo wykluczono 776 uczestniczek z brakującymi danymi dotyczącymi wyników, wskaźników ryzyka CVH i zmiennych towarzyszących. Mediana wieku uczestniczek w momencie rozpoczęcia obserwacji wynosiła 16 lat, a mediana wskaźnika masy ciała 21,6 kg/m². Większość stanowiły kobiety rasy białej (70,4%), następnie czarnoskóre (13,6%), latynoskie (8,0%) oraz azjatyckie (1,3%). Prawie wszystkie uczestniczki (96,9%) urodziły się w Stanach Zjednoczonych, 53,4% miało rodziców z wykształceniem średnim lub niższym, a 62,8% posiadało prywatne ubezpieczenie zdrowotne. Stan zdrowia sercowo-naczyniowego oceniano za pomocą zmodyfikowanej skali Life's Essential 8 opracowanej przez American Heart Association, uwzględniającej dietę, aktywność fizyczną, sen, BMI oraz ekspozycję na nikotynę, z wynikiem od 0 do 100 punktów, gdzie 80-100 oznaczało optymalny CVH, 50-79 pośredni, a 0-49 słaby stan zdrowia.

Czy słabe zdrowie sercowo-naczyniowe w młodości zwiększa ryzyko cukrzycy ciążowej?

Najważniejszym odkryciem badania było wykazanie, że kobiety ze słabym stanem zdrowia sercowo-naczyniowego w młodości miały około dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej w porównaniu z kobietami z optymalnym CVH, ze skorygowanym ryzykiem względnym wynoszącym 2,01. Wśród kobiet z cukrzycą ciążową 31,0% miało słaby CVH w adolescencji, 54,1% pośredni, a tylko 14,9% optymalny. Szczególnie uderzająca była obserwacja dotycząca trajektorii CVH w czasie - najwyższą częstość cukrzycy ciążowej, wynoszącą 28,5%, stwierdzono u kobiet, które utrzymywały słaby stan CVH zarówno w okresie dojrzewania, jak i wczesnej dorosłości. Dla porównania, częstość ta wynosiła tylko 9,6% u osób z pośrednim CVH i zaledwie 4,7% u kobiet z optymalnym CVH w obu okresach życia. Co interesujące, kobiety które poprawiły swój stan CVH ze słabego w adolescencji na optymalny w młodej dorosłości nadal wykazywały podwyższone ryzyko cukrzycy ciążowej na poziomie 24,9%, natomiast te które przeszły ze słabego na pośredni CVH miały częstość GD wynoszącą 14,7%, co sugeruje długotrwały wpływ wczesnych czynników ryzyka oraz korzyści z poprawy stanu zdrowia.

W odniesieniu do nadciśnienia indukowanego ciążą, które wystąpiło u 24,5% uczestniczek, wyniki były mniej jednoznaczne statystycznie, choć obserwowano podobny trend. Skorygowane ryzyko względne dla HDP wynosiło 1,22 dla słabego CVH i 1,43 dla pośredniego CVH w porównaniu z optymalnym, jednak różnice te nie osiągnęły istotności statystycznej. Wśród kobiet z HDP, 17,0% miało słaby CVH, 68,1% pośredni, a 14,9% optymalny stan zdrowia w adolescencji. Najniższą częstość HDP, wynoszącą 14,8%, obserwowano u kobiet z optymalnym CVH w obu okresach życia. Paradoksalnie, najwyższą częstość HDP (33,6%) stwierdzono u kobiet, które poprawiły swój status ze słabego w adolescencji na optymalny w młodej dorosłości. Gdy analizowano osobno stan przedrzucawkowy lub rzucawkę, uczestniczki z pośrednim CVH w porównaniu z optymalnym miały skorygowane ryzyko względne 1,63, zbliżające się do istotności statystycznej. Nie zaobserwowano związku między żadnym poziomem CVH w adolescencji a ryzykiem samego nadciśnienia ciążowego. Analiza ryzyka populacyjnego wykazała, że optymalizacja CVH w okresie dojrzewania mogłaby zmniejszyć całkowite ryzyko cukrzycy ciążowej z 9,3% do 7,6%, co stanowi redukcję o 18,4%, przy czym 15,9% redukcji można przypisać eliminacji słabego CVH, a dodatkowe 2,5% poprawie pośredniego CVH. Dla HDP potencjalna redukcja ryzyka wynosiłaby z 24,5% do 18,3%.

Jakie znaczenie mają te odkrycia dla codziennej praktyki klinicznej?

Wyniki tego badania mają istotne implikacje dla praktyki klinicznej i zdrowia publicznego, wskazując na okres dojrzewania i wczesnej dorosłości jako kluczowe okno możliwości dla kształtowania przyszłego zdrowia reprodukcyjnego kobiet. Różnice w wynikach między cukrzycą ciążową a nadciśnieniem indukowanym ciążą mogą odzwierciedlać odmienną patofizjologię tych stanów - cukrzyca ciążowa jest głównie związana z insulinoopornością i zaburzeniami metabolizmu glukozy, które są modyfikowalne poprzez dietę i aktywność fizyczną, podczas gdy HDP wiąże się bardziej z nieprawidłową placentacją, dysfunkcją śródbłonka naczyniowego i zapaleniem systemowym. Interwencje ukierunkowane na poprawę stylu życia, w tym promocję zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej, odpowiedniej ilości snu oraz unikanie tytoniu, wprowadzone we wczesnym okresie życia, mogą przynieść długoterminowe korzyści wykraczające poza sam przebieg ciąży. Szczególnie istotne jest to, że cukrzyca ciążowa i nadciśnienie indukowane ciążą stanowią nie tylko powikłania położnicze, ale również czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w późniejszym życiu zarówno matki, jak i potomstwa, a także wiążą się z poważnymi powikłaniami noworodkowymi, w tym poronieniem, przedwczesnym porodem, makrosomią płodu i niską masą urodzeniową. Badanie podkreśla potrzebę zmiany paradygmatu w podejściu do zdrowia reprodukcyjnego kobiet, przesuwając akcent z interwencji w okresie ciąży na działania profilaktyczne rozpoczynane już w okresie dojrzewania. Jest to szczególnie istotne w kontekście faktu, że około 47% ciąż jest nieplanowanych, a wiele kobiet nie korzysta z opieki przedkoncepcyjnej, co może przynieść podwójną korzyść w postaci poprawy wyników ciążowych oraz długoterminowego zdrowia kardiometabolicznego.

Podsumowanie

Prospektywne badanie kohortowe wykazało, że kobiety ze słabym zdrowiem sercowo-naczyniowym (CVH) w adolescencji mają dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej w porównaniu z osobami z optymalnym CVH (ARR 2,01). Najwyższą częstość powikłań ciążowych (28,5%) odnotowano u pacjentek utrzymujących słaby stan CVH od okresu dojrzewania do wczesnej dorosłości. Optymalizacja zdrowia sercowo-naczyniowego poprzez modyfikację stylu życia w młodości mogłaby zmniejszyć ryzyko cukrzycy ciążowej o 18,4% w populacji. Wyniki sugerują konieczność wdrażania programów profilaktyki kardiologicznej już w okresie adolescencji, co może przynieść długoterminowe korzyści dla zdrowia reprodukcyjnego kobiet.