Używamy plików cookie

Przegląd lekowy – klucz do bezpiecznej farmakoterapii

Współczesna medycyna stoi przed wieloma wyzwaniami, wśród których szczególne miejsce zajmuje bezpieczeństwo farmakoterapii. Wielolekowość, interakcje międzylekowe oraz nieoptymalne dawkowanie to codzienność w praktyce klinicznej, zwłaszcza wśród pacjentów starszych i przewlekle chorych. Analiza farmakoterapii jest ważna, ale czy lekarz musi samodzielnie zarządzać tą skomplikowaną układanką? Niekoniecznie. Rozwiązaniem może być przegląd lekowy, który wspiera lekarzy w podejmowaniu decyzji terapeutycznych i poprawia skuteczność leczenia.

Na czym polega przegląd lekowy? Jakie przynosi korzyści lekarzowi i pacjentowi? Jakie modele współpracy funkcjonują w Polsce i na świecie? Odpowiedzi na te pytania pozwolą lepiej zrozumieć, dlaczego integracja lekarzy i farmaceutów jest kluczowym elementem nowoczesnej opieki zdrowotnej.

Na czym polega przegląd lekowy?

Usługa przeglądu lekowego to usystematyzowany proces analizy farmakoterapii pacjenta, przeprowadzany przez farmaceutę we współpracy z lekarzem. Obejmuje ocenę wszystkich stosowanych leków, wykrywanie potencjalnych interakcji, analizę dawkowania oraz zgodność terapii z aktualnymi wytycznymi klinicznymi. Różni się on od standardowego przepisywania leków tym, że stanowi holistyczne spojrzenie na całość farmakoterapii pacjenta, zamiast skupiać się jedynie na leczeniu konkretnej jednostki chorobowej. W krajach takich jak Wielka Brytania, Australia czy Kanada, przeglądy lekowe są integralnym elementem systemu ochrony zdrowia i pozwalają zmniejszyć liczbę hospitalizacji związanych z polipragmazją nawet o 25%.

Przegląd lekowy a skuteczność leczenia to zagadnienie, które jest przedmiotem licznych badań międzynarodowych. W Japonii program „My Pharmacy” umożliwia farmaceutom dostęp do historii e-recept pacjenta, co zwiększyło wykrywalność błędów dawkowania o 40%. W Holandii narzędzie STRIP stosowane w przeglądach lekowych pozwoliło na 32% redukcję niepotrzebnych leków u seniorów, a w Szwajcarii program Polymedication Check zwiększył adherencję do leczenia w cukrzycy typu 2 o 27%. Takie przykłady potwierdzają, że usługa przeglądu lekowego ma realny wpływ na optymalizację farmakoterapii i bezpieczeństwo pacjentów.

Korzyści z przeglądu lekowego dla lekarza

Lekarze codziennie podejmują dziesiątki decyzji terapeutycznych, bazując na wynikach badań, historii choroby i bieżącym stanie pacjenta. Jednak zarządzanie farmakoterapią w dobie rosnącej liczby preparatów leczniczych i wielochorobowości staje się coraz bardziej skomplikowane. Dzięki przeglądowi lekowemu lekarz może zmniejszyć ryzyko interakcji międzylekowych oraz działań niepożądanych, zoptymalizować dawkowanie leków, uzyskać wsparcie w podejmowaniu decyzji terapeutycznych oraz ograniczyć obciążenie administracyjne poprzez delegowanie szczegółowej analizy farmakoterapii na farmaceutę. Przykłady z praktyki klinicznej pokazują, że wdrożenie comiesięcznych konsyliów lekarsko-farmaceutycznych pozwoliło w jednym z polskich szpitali zmniejszyć liczbę powikłań polekowych o 22% w ciągu roku.

W Kanadzie pacjenci korzystający z przeglądów lekowych w ramach programu MedsCheck dwukrotnie częściej prawidłowo stosowali inhalatory w terapii astmy. Z kolei w Norwegii 92% lekarzy regularnie konsultuje się z farmaceutami, co przełożyło się na istotną redukcję błędów lekowych oraz poprawę skuteczności terapii u pacjentów przewlekle chorych.

Korzyści z przeglądu lekowego dla seniorów i nie tylko

Pacjenci często przyjmują leki przepisane przez różnych specjalistów, a w ich terapii zdarzają się błędy takie jak dublowanie substancji czynnych czy nieprawidłowe dawkowanie. Przegląd lekowy pozwala na identyfikację i eliminację zbędnych leków, minimalizację skutków ubocznych, poprawę adherencji pacjenta do terapii oraz dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta. W krajach, gdzie przeglądy lekowe są standardem, np. w Szwecji, adherencja do leczenia wśród pacjentów z niewydolnością serca wzrosła z 65% do 89%.

W ramach pilotażowego programu przeglądów lekowych w Polsce u 62% seniorów zmodyfikowano schemat leczenia, np. poprzez zmianę postaci leku na łatwiejszą do stosowania. W Niemczech realizowany program „Brown Bag” wykazał, że analiza leków pacjentów pozwala na skuteczne wykrywanie potencjalnie groźnych interakcji między NLPZ a lekami kardiologicznymi, co znacząco wpłynęło na bezpieczeństwo farmakoterapii.

Farmaceuta a przegląd lekowy – współpraca interdyscyplinarna

Farmaceuci są ekspertami ds. leków i mogą wnieść istotny wkład w optymalizację terapii pacjenta. Współpraca ta może przybierać różne formy, takie jak regularne konsultacje i wymiana informacji, wspólne planowanie terapii i monitorowanie postępów leczenia oraz system skierowań do farmaceuty na przegląd lekowy. Modele współpracy funkcjonujące za granicą, jak brytyjski Medicines Use Review czy australijski Home Medicines Review, wskazują na wymierne korzyści z integracji tych zawodów w systemie opieki zdrowotnej.

Aktualna sytuacja i perspektywy w Polsce

Choć przegląd lekowy jest stopniowo wdrażany w polskim systemie ochrony zdrowia, nadal istnieje wiele barier, takich jak brak ujednoliconego systemu wymiany danych między placówkami oraz ograniczona świadomość lekarzy na temat tej usługi. Kluczowe dla jego powodzenia będzie zintegrowanie systemu e-zdrowie z platformami aptecznymi, edukacja lekarzy i farmaceutów w zakresie współpracy oraz wprowadzenie przeglądu lekowego do świadczeń gwarantowanych. W 2024 roku planowane jest obowiązkowe wdrożenie przeglądów lekowych dla pacjentów 65+ przyjmujących pięć lub więcej leków, co może stać się krokiem milowym w rozwoju tej usługi w Polsce.

Podsumowanie

Przegląd lekowy to narzędzie, które może znacząco poprawić skuteczność leczenia oraz bezpieczeństwo farmakoterapii. Współpraca lekarza z farmaceutą w tym zakresie pozwala na optymalizację terapii pacjenta, ograniczenie liczby powikłań polekowych oraz usprawnienie procesu leczenia. Doświadczenia z innych krajów pokazują, że przeglądy lekowe to nie przyszłość, lecz konieczność w nowoczesnej opiece zdrowotnej.

Bibliografia

1. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego dotyczące prowadzenia świadczenia zdrowotnego – przegląd lekowy. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne. Warszawa 2023.
2. International Pharmaceutical Federation (FIP). Medication review and medicines use review: A toolkit for pharmacists. The Hague: International Pharmaceutical Federation; 2022.
3. Kanninen JC, Toivo T, Airaksinen M, Holm A, Savela E, Dimitrow M, Tuunanen J, Leikola S, Puustinen J. Collaborative medication reviews in community pharmacies-Drug-related problems and the process of communicating them with physicians: A retrospective validation study. Health Sci Rep. 2024 Mar 12;7(3):e1971. doi: 10.1002/hsr2.1971. PMID: 38482133; PMCID: PMC10933530.
4. https://pharmaceutical-journal.com/article/ld/how-to-conduct-a-clinical-review-of-a-patients-medicines (dostęp z dnia 19.02.2025)