Czy choroba psychiczna zwiększa ryzyko post-COVID? Nowe dowody

KONFERENCJE

2025-10-29 | Aktualności

Jak zaprojektowano badanie dotyczące ryzyka post-COVID u pacjentów psychiatrycznych?

Przedstawione badanie to obszerne badanie kohortowe oparte na analizie elektronicznych kart zdrowia (EHR) pochodzących z National Patient-Centered Clinical Research Network (PCORnet) w Stanach Zjednoczonych. Badanie przeprowadzono w okresie od marca 2020 do kwietnia 2023 roku, z zachowaniem 180-dniowego okresu obserwacji po infekcji SARS-CoV-2. Projekt badawczy miał charakter longitudinalny i wykorzystywał dane z 28 różnorodnych ośrodków opieki zdrowotnej, co zapewniło reprezentatywność wyników dla szerokiej populacji amerykańskiej obejmującej ponad 22 miliony pacjentów. Protokół badania został zatwierdzony przez Biomedical Research Alliance of New York (BRANY), która zwolniła badaczy z obowiązku uzyskania świadomej zgody ze względu na wykorzystanie zanonimizowanych danych.

Do badania włączono 1 625 857 dorosłych pacjentów w wieku 21 lat lub starszych z potwierdzonym zakażeniem COVID-19 między marcem 2020 a październikiem 2022, udokumentowanym poprzez pozytywny wynik testu PCR lub antygenowego, diagnozę ICD-10 lub zlecenie leków przeciwwirusowych takich jak nirmatrelvir/ritonavir (Paxlovid) lub remdesivir (Veklury). Aby zapewnić ciągłość obserwacji, wymagano co najmniej jednej wizyty w ciągu roku przed zakażeniem oraz wizyty kontrolnej minimum 30 dni po infekcji. Średni wiek uczestników wynosił 52 lata z odchyleniem standardowym 17 lat, przy czym 61,4% stanowiły kobiety. Pod względem przynależności etnicznej, 51,3% uczestników było białej rasy nielatynoskiej, 13,5% to osoby pochodzenia latynoskiego, 12,6% to czarnoskórzy, a 3,1% to Azjaci. Wśród badanej populacji 258 523 osoby (15,9%) miały wcześniejszą diagnozę poważnej choroby psychicznej (SMI) potwierdzoną co najmniej dwoma wizytami ambulatoryjnymi lub jedną hospitalizacją psychiatryczną, w tym 11 201 pacjentów ze schizofrenią (0,7%), 35 469 z chorobą afektywną dwubiegunową (2,2%) oraz 239 747 z nawracającymi dużymi zaburzeniami depresyjnymi (14,7%). Większość pacjentów mieszkała w obszarach miejskich (75,6%) i posiadała ubezpieczenie komercyjne (44,2%) lub publiczne (22,3%). Średni wskaźnik podatności społecznej (SVI) wynosił 0,55 w skali od 0 do 1, gdzie 1 oznacza najwyższą podatność.

Czy pacjenci z chorobami psychicznymi częściej rozwijają long COVID?

Najważniejszym odkryciem badania było wykazanie, że pacjenci z poważnymi chorobami psychicznymi mają istotnie statystycznie zwiększone ryzyko rozwoju postacute sequelae of SARS-CoV-2 (PASC), znanego również jako long COVID (post-COVID). Wśród wszystkich uczestników badania 403 641 osób (24,8%) rozwinęło PASC w ciągu 30-180 dni od zakażenia. U pacjentów z SMI odsetek ten był wyższy i wynosił 27,7% (71 562 osoby). Po uwzględnieniu czynników zakłócających, takich jak wiek, płeć, rasa, typ ubezpieczenia, wskaźnik chorób współistniejących Charlsona oraz ciężkość COVID-19, iloraz szans rozwoju PASC u osób z SMI wynosił 1,10 w porównaniu z osobami bez SMI. Analiza poszczególnych diagnoz psychiatrycznych wykazała, że wszystkie trzy kategorie SMI były związane ze zwiększonym ryzykiem PASC: choroba afektywna dwubiegunowa wiązała się z najwyższym ryzykiem (OR 1,14), następnie nawracające zaburzenia depresyjne (OR 1,08) i schizofrenia (OR 1,07). Wśród pacjentów, którzy rozwinęli PASC, 17,7% miało wcześniejszą diagnozę SMI. Najczęstszymi objawami PASC były powikłania neurologiczne występujące u 133 203 pacjentów (33%), oddechowe u 107 434 pacjentów (26,6%), krążeniowe u 77 163 pacjentów (19,1%) oraz endokrynologiczne u 76 476 pacjentów (18,9%). Dodatkowo obserwowano objawy ze strony układu pokarmowego, mięśniowo-szkieletowego, skórnego oraz zaburzenia hematologiczne. Warto podkreślić, że 90% pacjentów (1 463 710 osób) nie wymagało hospitalizacji z powodu COVID-19, co wskazuje, że PASC może rozwinąć się nawet po łagodnym przebiegu infekcji.

Które czynniki zwiększają ryzyko rozwoju długoterminowych powikłań po COVID-19?

Badanie wykazało szereg istotnych czynników ryzyka rozwoju PASC w całej populacji badanej. Starszy wiek był silnym predyktorem PASC - osoby w wieku 35-44 lat miały o 4% wyższe szanse, grupa 45-64 lat o 11% wyższe szanse, a osoby w wieku 65 lat i starsze miały o 18% wyższe szanse na rozwój długoterminowych powikłań w porównaniu z grupą wiekową 22-34 lata. Ciężkość początkowej infekcji COVID-19 miała kluczowe znaczenie: pacjenci hospitalizowani z powodu COVID-19 (114 873 osoby, 7,1%) mieli o 80% wyższe ryzyko PASC, a ci wymagający wentylacji mechanicznej (36 687 osób, 2,2%) ponad dwukrotnie wyższe ryzyko (OR 2,17) w porównaniu z osobami niehospitalizowanymi. Hospitalizacja przypadkowa z pozytywnym wynikiem testu stanowiła odrębną kategorię. Wyższy wskaźnik chorób współistniejących Charlsona również zwiększał ryzyko - połowa badanych (813 575 osób) miała CCI równe 0, pacjenci z CCI między 1-3 (565 258 osób, 34,8%) mieli o 13% wyższe szanse, a pacjenci z CCI wynoszącym 4 lub więcej (229 069 osób, 14,1%) mieli o 23% wyższe szanse na rozwój PASC. Istotne były także różnice etniczne i rasowe: osoby pochodzenia latynoskiego miały o 12% wyższe ryzyko, a czarnoskórzy o 8% wyższe ryzyko w porównaniu z białymi nie latynosami. Płeć męska była związana z niższym ryzykiem PASC (OR 0,88), podobnie jak posiadanie komercyjnego ubezpieczenia zdrowotnego w porównaniu z ubezpieczeniem publicznym (OR 0,85). Leczenie COVID-19 obejmowało nirmatrelvir/ritonavir u 171 594 pacjentów (10,6%) oraz remdesivir u 23 356 pacjentów (1,4%). Śmiertelność z powodu COVID-19 w badanej populacji wyniosła 1,9%, co odpowiadało 30 896 osobom. Pacjenci z SMI mieli znacznie częściej wizyty psychiatryczne w roku poprzedzającym zakażenie (77,4%) w porównaniu z osobami bez SMI (18,8%)

Podsumowanie

Badanie kohortowe obejmujące 1,6 miliona pacjentów z COVID-19 wykazało, że osoby z poważnymi chorobami psychicznymi (schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, nawracająca depresja) mają istotnie zwiększone ryzyko rozwoju long COVID (PASC), z ilorazem szans wynoszącym 1,10 po uwzględnieniu czynników zakłócających. Najwyższe ryzyko obserwowano u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową (OR 1,14), przy czym 27,7% wszystkich pacjentów psychiatrycznych rozwinęło PASC w porównaniu do 24,8% w populacji ogólnej. Dominującymi objawami long COVID były powikłania neurologiczne (33%), oddechowe (26,6%) i krążeniowe (19,1%), które mogą rozwinąć się nawet po łagodnym przebiegu ostrej infekcji. Wyniki podkreślają konieczność wdrożenia zintegrowanej opieki psychiatryczno-somatycznej, regularnego monitorowania pacjentów z chorobami psychicznymi po COVID-19 oraz opracowania dedykowanych protokołów postępowania dla tej szczególnie wrażliwej populacji.