Używamy plików cookie

Jak przedstawia się aktualne ryzyko raka jelita grubego u pacjentów z WZJG?

W przeprowadzonym przeglądzie systematycznym i metaanalizie opartej wyłącznie na badaniach populacyjnych oceniono aktualne ryzyko rozwoju raka jelita grubego (CRC) u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (WZJG). Analizą objęto 13 badań populacyjnych opublikowanych w latach 2000-2024, obejmujących łącznie 161 157 pacjentów z WZJG.

Badana populacja pochodziła głównie z Europy, a także z Ameryki Północnej i Azji. Wszystkie włączone badania charakteryzowały się dobrą jakością metodologiczną, uzyskując powyżej 5 punktów w skali Newcastle-Ottawa. Warto podkreślić, że w analizie brakowało danych z Ameryki Południowej, Afryki i Oceanii, co stanowi pewne ograniczenie w globalnej perspektywie.

Jakie wyniki metaanalizy zmieniają nasze podejście do tematu?

Metaanaliza wykazała, że zapadalność na CRC u pacjentów z WZJG wynosi 1,47 na 1000 osobolat (95% CI 1,30-1,67), co odpowiada jednemu przypadkowi na około 680 pacjentolat. Standaryzowany współczynnik zapadalności (SIR) wyniósł 2,48 (95% CI 1,64-3,76), wskazując na 2,5-krotnie wyższe ryzyko rozwoju CRC u pacjentów z WZJG w porównaniu z populacją ogólną. Chorobowość CRC w tej grupie pacjentów oszacowano na 1,54% (95% CI 1,14-1,99). Skumulowana zapadalność rosła wraz z czasem trwania choroby, osiągając 0,5-0,9% po 10 latach, 2,5-3,5% po 20 latach i 4,6-6,5% po 30 latach od rozpoznania WZJG. Analiza podgrup wykazała, że ekstensywne zapalenie jelita grubego wiąże się z istotnie wyższym ryzykiem CRC (SIR 3,95; 95% CI 2,56-6,09), co potwierdza konieczność intensywniejszego nadzoru kolonoskopowego w tej grupie. Nie stwierdzono natomiast istotnych różnic w ryzyku CRC między kobietami (SIR 2,20) a mężczyznami (SIR 2,14), co sugeruje potrzebę jednakowych zaleceń nadzoru niezależnie od płci.

Uzyskane wyniki wskazują na niższe ryzyko CRC u pacjentów z WZJG w porównaniu z wcześniejszymi metaanalizami z początku XXI wieku (spadek zapadalności z 3 do 1,5/1000 osobolat), co może odzwierciedlać poprawę w zakresie leczenia przeciwzapalnego (w tym stosowanie immunosupresantów i leków biologicznych) oraz skuteczniejsze programy nadzoru kolonoskopowego. Metaregresja wykazała, że jedynym czynnikiem istotnie związanym z chorobowością CRC był medianowy czas obserwacji (p<0,0001), co podkreśla znaczenie długoterminowego nadzoru u pacjentów z WZJG.

Jak wykorzystać najnowsze dane w codziennej praktyce klinicznej?

Przedstawione dane epidemiologiczne stanowią aktualny punkt odniesienia do planowania profilaktyki i nadzoru kolonoskopowego u pacjentów z WZJG. Wyniki potwierdzają zasadność stosowania standardowych schematów nadzoru co 1-3 lata u pacjentów z zajęciem całego jelita grubego (pancolitis), z rozważeniem krótszych interwałów (co rok) u osób z czasem trwania choroby powyżej 20 lat lub współistniejącymi czynnikami ryzyka, takimi jak pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC), dysplazja czy rodzinne obciążenie CRC.

Intensywne leczenie przeciwzapalne, mające na celu utrzymanie remisji, może realnie zmniejszać ryzyko rozwoju CRC, co stanowi dodatkowy argument za wczesnym włączaniem leków biologicznych u pacjentów z rozległym WZJG. Urealnione dane liczbowe ułatwiają również rozmowę z pacjentami o korzyściach płynących z regularnych kolonoskopii, podkreślając że choć ryzyko jest 2,5-krotnie wyższe niż w populacji ogólnej, to bez odpowiedniej kontroli może wzrosnąć do około 6% po 30 latach trwania choroby.

Należy jednak pamiętać o istotnych ograniczeniach badania, do których należy znaczna heterogeniczność między analizowanymi badaniami (I² > 60-90%), wynikająca z różnic w systemach opieki zdrowotnej, definicjach i jakości rejestrów. Ponadto, niekompletne dane dotyczące kluczowych czynników ryzyka, takich jak PSC, dysplazja czy wywiad rodzinny, stanowią ograniczenie w dokładniejszej stratyfikacji ryzyka. Mimo tych ograniczeń, przedstawione wyniki potwierdzają skuteczność programów nadzoru i wskazują na potrzebę dalszego finansowania tych działań w celu zmniejszenia ryzyka CRC u pacjentów z WZJG.

Podsumowanie

Pacjenci z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (WZJG) mają około 2,5 razy wyższe ryzyko rozwoju raka jelita grubego (CRC) niż osoby zdrowe. Regularna kolonoskopia oraz skuteczne leczenie przeciwzapalne, w tym leki biologiczne, znacząco zmniejszają to ryzyko. Zaleca się nadzór co 1–3 lata, szczególnie u pacjentów z rozległym zajęciem jelita lub długim czasem trwania choroby. Wczesne wykrycie zmian i właściwe leczenie WZJG to klucz do profilaktyki raka jelita grubego. Świadomość zagrożeń i współpraca z lekarzem prowadzącym zwiększają szansę na zdrowe życie.

Bibliografia

1. Colorectal cancer risk in ulcerative colitis: an updated population-based systematic review and meta-analysis. Zhang, Lechang et al. eClinicalMedicine, Volume 84, 103269